“Het belangrijkste is dat ik het overleefd heb”

Oorlogscameraman Jorge Lübbert maakte wereldwijd reportages van conflictsituaties. Zo open als zijn beeldmateriaal is, zo gesloten was hij jarenlang over zijn eigen verleden tijdens de Chileense dictatuur. Zijn zoon en jonge documentairemaker Andrés Lübbert, zag dit met lede ogen aan en besloot een film over het leven van zijn vader te maken. Het resultaat is een beklemmend, maar helend werk dat de naam El Color del Camaleón draagt. Het getuigt van de immense liefde van een zoon voor zijn vader, maar ook van de gruwelijkheden die een dictatuur kan aanrichten.

Het viel Andrés tijdens zijn tienerjaren op dat zijn vader anders was dan de vaders van zijn vrienden: “Je koffer stond altijd klaar en je wilde geen brieven openen.” Hij vroeg zich af waar zijn vader zo bang van was. Als zestienjarige wist hij enkel dat zijn vader gevlucht was voor het regime van Pinochet, maar de details kende hij niet. Waar kwam die angst vandaan? Of, zoals de zanger in de film zingt: “Kameleon, wat is jouw kleur tegenover het verdriet?” Jaren later besluit Andrés met zijn vader naar Chili af te reizen.

Martelen en moorden

Terwijl Chili de dictatuur van veertig jaar geleden herdenkt, bezoeken vader en zoon het Zuid-Amerikaans land. Langzaam maar zeker toont Jorge zijn emoties en begint hij te spreken over wat hij heeft meegemaakt. Zo ontdekt Andrés dat zijn vader destijds opgeleid werd tot geheim agent van het Chileense leger.

In deze cursus leerde Jorge niet alleen om telefoons af te tappen en te spioneren, maar ook om mensen te martelen en te vermoorden. Om hem gevoelloos te maken voor het leed van de ander, werd hij zelf gemarteld. Ontvoeringen en tests met elektroshocks. Het zijn maar enkele van de ijzingwekkende dingen die deze man moest doorstaan.

Menselijke waardigheid

Zelf heeft hij nooit iemand vermoord. Daarvoor is hij op tijd naar Europa gevlucht. Eenmaal in België werd hij oorlogsjournalist en kon hij het vreselijke leed dat anderen meemaken op beeld vastleggen.

“Ik heb vreselijke dingen gefilmd uit respect voor de menselijke waardigheid”, zo legt hij uit. Het lijkt erop dat wat hij zelf heeft meegemaakt, hij aan de kaak wil stellen vanuit de optiek van een ander in zijn latere journalistieke werk. Deze menselijke waardigheid lijkt ook een rode draad te zijn in dit werk van zijn zoon. Andrés merkt dat zijn vader ergens mee zit, maar hij weet niet wat er aan de hand is. Als een psycholoog probeert hij ervoor te zorgen dat zijn vader zich beter begint te voelen.

Ontmenselijken

Voordat het zover is, legt Jorge tot in de details uit hoe ze hem veranderden van een familieman in een gevoelloos wezen: “Ze gaven shocktherapie om je te breken (…), ik voelde me psychologisch gebroken. Dit was een methode om mij te ontmenselijken. Ik heb het ergste meegemaakt waar een mens in zijn leven doorheen kan gaan.” Hij geeft ook aan gevreesd te hebben voor zijn leven, maar: “Het belangrijkste is dat ik het overleefd heb.”

Later zien we toch een opgeluchte Jorge in de film, wat deze documentaire voor de kijker ook draaglijker maakt. Verder kun je moeilijk kwaad op deze innemende cameraman worden, hij bleek vooral zelf een slachtoffer te zijn geweest van het gewelddadige Pinochet-regime.

Gevoeligheden in Chili

Deze film bespreekt ook de wantoestanden uit het verleden, die in Chili nog heel gevoelig liggen. Zo verschijnen er beelden van hooggeplaatste Chileense militairen die hun verantwoordelijkheid ontkennen. De voice-over zegt er het volgende over: “Als je je verleden ontkent is het fout, het bestaat niet. Je lost niets op door het te ontkennen. Hoe is het mogelijk dat er nog zoveel mensen in Chili zijn die ontkennen en rechtvaardigen wat er gebeurd is?” Het is de vraag wat deze film in Chili zelf teweeg gaat brengen als deze daar vertoond gaat worden.

En zo is El Color del Camaleón een documentaire met een loodzware inhoud, maar een helende werking. Het laat immers zien hoe ver een zoon voor het welzijn van zijn vader kan gaan. Verder wisselen zware onderwerpen en ongedwongen beelden elkaar af en is de muziek zeer aangenaam. ‘De Kleur van de Kameleon’ is het kijken meer dan waard.

El Color del Camaleón is een film van Andrés Lübbert en is Spaans gesproken met Nederlandse ondertiteling. Deze draait vanaf dinsdag 7 maart in Sphinx (Gent), Lumière (Brugge), Buda (Kortrijk), Aventure (Brussel), Cartoons (Antwerpen), Roxy (Koersel) en CC Zwaneberg (Heist-op-den-Berg).

Meer informatie: 

https://elcolordelcamaleon.tumblr.com/
www.docpopies.be  
www.facebook.com/elcolordelcamaleonfilm