Colombia herdenkt vroeger tijden en viert het nu

04-07-2014 door Ruby Sanders 1 reactie

» Achtergrond » Columns » conSentido (zin)

Op internet moet tijdens dit WK voetbal worden opgepast met beledigende uitingen. In sommige landen is de (voetbal)geschiedenis zo beladen dat niet elke ‘grap’ gewaardeerd wordt. Vorige week ging voormalig Unicef-ambassadeur Nicolette van Dam ernstig de mist in door een in haar ogen grappige foto te plaatsen op twitter. U leest hier waarom de Colombianen dit niet leuk vonden, waarom de wedstrijd van het Colombiaanse elftal van vanavond zo belangrijk is en wat Van Dam van haar Twitteractie had kunnen leren.

Het is dit WK zestien jaar geleden sinds Colombia voor het laatst meespeelde met een eindronde van een wereldkampioenschap voetbal, en zelfs twintig jaar geleden dat het nationale elftal voorbij de groepsfase wist te komen. Morgen speelt de huidige selectie de kwartfinale tegen gastland Brazilië. Eergisteren was het op de dag af ook twintig jaar geleden dat de brute moordpartij op voetballer Andrés Escobar het land opschrikte en daarmee volgens velen het voetbal samen met zijn lichaam begraven werd. Tot nu dus. Jonge spelers zoals James (ja, uitgesproken als ‘Ga-Mes’) Rodriguez en Radamel Falcao maken indruk door strijdlustig spel, veel en mooie doelpunten en sportiviteit op en buiten het veld.

Iemand die dit waarschijnlijk allemaal niet heeft gevolgd, is Nicolette van Dam, een Nederlandse actrice/presentatrice die vorige week na het plaatsen van een volgens haar grappige tweet de woede van veel Colombianen over zich heen kreeg en uiteindelijk haar ambassadeurschap voor Unicef opgaf. Het Twitterbericht – een gefotoshopte afbeelding van Falcao en Rodriguez op hun knieën, snuivend van een witte lijn op het voetbalveld – viel in Colombia totaal verkeerd. Van Dam besloot na alle ophef in de media haar Unicef-functie neer te leggen, en zei daar zelf over: “Woensdagavond heb ik een WK-voetbalbericht geretweet met een grappig bedoelde ondertoon, zoals op Twitter gebruikelijk is. De impact en gevolgen daarvan in Colombia heb ik niet kunnen voorzien”. Waarom zorgde haar bericht voor zoveel ophef en wat had Van Dam van de rel kunnen leren?

Colombia stond deze week uitgebreid stil bij de dood van Andrés Escobar, die na een eigen doelpunt op het WK van 1994 mede veroorzaker was van de uitschakeling van de ploeg en daags na thuiskomst ‘s nachts bij de uitgang van een discotheek in Medellín door zestien kogels om het leven werd gebracht. Het waren de hoogtijdagen van de drugsoorlog die Colombia in de jaren tachtig en negentig in zijn greep hield. Na zijn dood beëindigden verschillende internationals hun voetbalcarrière en leek  het geweld definitief te hebben gewonnen van de sport. In 2014 is het tij eindelijk gekeerd. De jonge spelers van het huidige elftal van Colombia stralen onschuld uit en gelden als rolmodellen voor jonge Colombianen.

Unicef Colombia schreef een excuusbrief aan de twee voetballers die op de gewraakte foto zijn afgebeeld, maar de Nederlandse vestiging nam Van Dam in bescherming. “Vanwege de ontstane situatie en uit respect voor ons werk heeft Nicolette besloten haar ambassadeurschap per direct te beëindigen. Wij betreuren dit ten zeerste.” Van Dam zelf spijt het vooral dat er zoveel ophef van is gemaakt. Niet uit respect voor de Colombiaanse voetballers die zij beledigd heeft, voor het Colombiaanse volk of de duizenden doden die de drugsoorlog het land heeft opgeleverd, maar om Unicef en zichzelf niet verder in verlegenheid te brengen, legde ze haar ambassadeurschap neer. Zij dacht waarschijnlijk streetwise over te komen door zo’n foto te gebruiken en te twitteren over stoere onderwerpen als drugs en voetbal.

Bij RTL Boulevard kwam Van Dam uitleg geven over de situatie. De avond daarvoor al besloten Albert Verlinde en Daphne Deckers in datzelfde programma dat “Nicolette Unicef ademt [en …] zij dit niet zo bedoeld heeft.” Een dag later wordt dit nog eens herhaald door presentatrice Froukje de Both: “Zij is een betrokken eerlijke vrouw, dit gun je haar gewoon niet”, gevolgd door de raadselachtige constatering: “Dit is bijna proportioneel heftig”. Hierna volgt een kort fragment van Van Dam in zo te zien een weeshuis of ziekenhuis ergens in Afrika, toen nog in functie als ambassadeur van Unicef, met tranen in de ogen. Uiteraard bedoeld om aan te tonen hoe integer en betrokken zij werkelijk is. Daarna een montage met voice-over die vertelt hoe het allemaal zo ver heeft kunnen komen, afgewisseld met slow-motion beelden van Nicolette die met kleine zwarte kinderen speelt, ze aait en troost, ondersteund door treurige muziek. Terug in de studio is Van Dam inmiddels zelf aangeschoven. “Ik ben hier echt kapot van”, valt ze met de deur in huis. “Omdat Unicef mijn grootste liefde is …. hadden de Colombianen een ding om mij lekker op te pakken, om mij écht kapot te maken. […] Een excuus was gewoon niet genoeg. Raar toch?!”

Ze gaat nog verder: “Hier in Nederland krijg ik ontzettend veel leuke reacties […] jongens wij zijn lekker nuchter, doe normaal, maar daar wordt het zó zwaar opgevat.” Winston-met-de-moeilijke-achternaam is het helemaal met Nicolette eens: “er is volgens mij niemand in Nederland die dit terecht vindt.” Pardon? Niemand in Nederland?

Of de tweet nu ‘fout’ was, of een beledigende afbeelding nu wel of niet mag; er is een andere vraag veel belangrijker: waarom grijpt Van Dam noch Unicef deze gelegenheid aan om daadwerkelijk iets uit te leggen over het verband tussen cocaïne en het gewelddadige verleden van het land? Waarom durft Nicolette bij RTL – waarschijnlijk zijn de heren en dames van programma’s als Boulevard niet onbekend met een lijntje ‘wit goud’ op zijn tijd – niet te vertellen dat ze inderdaad nooit had stilgestaan dat de gezellige coke op de BN-ers feestjes direct veroorzaker was van het in stand houden van een gruwelijke oorlog overzees? Ze is heus niet de enige die deze link niet gelegd heeft en krijgt hier een prachtige kans om haar ambassadeurschap uit te dragen door de Boulevardkijkende medemens een geluk bij een ongeluk te brengen: wat ze door de hele toestand geleerd had te delen.

In krokodillentranen vertelt ze echter waarom ze in de show is gekomen: de Colombianen kunnen niet tegen een grapje en daar moet zij nu onder lijden. Van een ware ambassadeur van Unicef (voor zover die bestaat) zou je verwachten dat die probeert het doel en belang van de organisatie uit te dragen. Een hoger doel nastreeft en niet handelt uit eigenbelang. Feitelijk was dit de perfecte test voor slagersdochter Van Dam om te bewijzen dat het ambassadeurschap voor haar meer betekende dan gratis pr en fijne reisjes naar onbekende Afrikaanse landen. Ze had kunnen zeggen: “Door deze fout, door de gevolgen van deze onnozele en domme tweet heb ik in ieder geval iets geleerd:  hoe makkelijk je je door vooroordelen en stereotypering laat verleiden en hoezeer deze nog leven in Nederland, terwijl Colombia er alles aan doet haar imago te veranderen en een nieuw land te vormen. En ik heb geleerd dat het niet hetzelfde is als je Nederlandse voetballers zou afbeelden met een joint in de mond, omdat ons gedoogbeleid weliswaar ook een stereotype beeld van Nederland veroorzaakt, maar geen honderdduizenden burgerslachtoffers heeft gekost. Ik ben blij dat ik, als ambassadeur van een internationale organisatie die zich inzet voor kinderrechten over de hele wereld, heb geleerd hoeveel kinderleed de drugsoorlog in Colombia heeft gekost, en hoe trots het land is op haar zeer jonge voetballers die eindelijk een positief rolpatroon kunnen bieden aan de jongens en meisjes van het land. Het is mij pijnlijk duidelijk geworden hoe ook óns cocaïnegebruik al die tijd bijdraagt aan de aanhoudende macht van de drugsbendes. Ik heb iets geleerd over een ander land, over een ander volk, en ben blij dat ik dat kan delen met Nederland, ook al heeft dat mij tijdelijk in een negatief daglicht gesteld. Ik ben gegroeid  als ambassadeur en als mens.”

Maar ze zei niets van deze strekking, ze zei alleen blij te zijn dat ‘de Nederlanders’ achter haar stonden. Hiermee toonde ze aan in eerste plaats aan zichzelf en eigen land te denken, en heeft Unicef daarmee een gunst bewezen door op te stappen. Het fragment is hier terug te zien.