“De internationale gemeenschap moet Venezuela onder druk blijven zetten” – interview met Leopoldo López Gil

Leopoldo López Gil. Foto: Flickr

Leopoldo López Gil is de vader van de prominentste oppositieleider in Venezuela, Leopoldo López. Zijn zoon staat onder huisarrest en hijzelf heeft noodgedwongen het land moeten verlaten. Solange Pompl sprak Gil in Den Haag, waar hij aanwezig was ter gelegenheid van de vertoning van de documentaire Women of the Venezuelan Chaos.

Ik ontmoet Leopoldo López Gil in het Mercure Hotel in Den Haag, de dag na de filmvertoning. Hij zit aan tafel met de regisseur van de film, Margarita Cadenas, en haar partner. Naast een Europees woonadres is er meer dat het drietal bindt, zo blijkt wanneer we in gesprek raken over Venezuela. Alle drie zijn ze ongeveer van dezelfde generatie, ze maakten het welvarende Venezuela mee en ervoeren hoe het land in de afgrond verdween.

Venezuela bevindt zich in de heftigste economische, sociale en politieke crisis ooit. Door de torenhoge inflatie zijn de prijzen van goederen en diensten fors gestegen. Ook zijn er immense voedsel- en medicijntekorten en heerst er grote criminaliteit. De Washington Post kopte onlangs dat de situatie de ‘ergste vluchtelingencrisis in de geschiedenis van Latijn-Amerika’ heeft gecreëerd. Volgens een recente enquête zou 57 procent van de Venezolanen het land verlaten wanneer ze de kans hadden. President Nicolás Maduro, die vijf jaar geleden het stokje overnam van voorganger Hugo Chávez, houdt het land in een ijzeren greep. Zo riep de president vorig jaar verkiezingen van een ‘grondwetgevende vergadering’ uit. Dat orgaan zou de macht krijgen de grondwet te veranderen. Het leidde tot grote protestacties door heel het land, waarbij veel burgerslachtoffers vielen. Daarnaast is het voor journalisten gevaarlijk geworden om tegengeluiden te rapporteren.

Maduro staat erom bekend zijn politieke opponenten gevangen te zetten. Zo ook Leopoldo López, de zoon van Gil. Hijzelf heeft Venezuela een aantal jaren terug moeten ontvluchten. De Venezolaan behoorde sinds 1992 tot de redactieraad van El Nacional, een van de belangrijkste nationale kranten. Toen de krant een stuk publiceerde over een rechtszaak die in New York gestart werd tegen Diosdado Cabello, een hooggeplaatste volksvertegenwoordiger die onder andere verdacht werd van drugshandel en het witwassen van geld, spande deze een rechtszaak aan tegen de krant. De leden van de redactieraad moesten hun paspoorten inleveren, zich dagelijks melden bij de autoriteiten en mochten het land niet verlaten. Desondanks mocht Gil voor een medische controle naar de Verenigde Staten afreizen. Eenmaal daar raadden zijn advocaten hem af terug te keren naar Venezuela. Ondertussen heeft de Venezolaan zijn kinderen en kleinkinderen al drieënhalf jaar niet meer gezien. Vanuit Europa probeert hij nu aandacht te vragen voor de crisis in zijn land en voor zijn zoon, een van de meest bekende en geliefde Venezolaanse oppositieleiders.

Een populaire leider

In 2000 werd López burgemeester van Chacoa, een gebied in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. Hij won de verkiezingen met ruim de helft van de stemmen. Vier jaar later werd hij herkozen met 82 procent en dit maakte hem populairder dan Maduro. Gil: “Mijn zoon is een charismatische leider. Zijn slogan is ‘todos los derechos para todas las personas’ (alle rechten voor iedereen). Hij vindt dat de wet de burgers zou moeten beschermen, in plaats van de belangen van enkelen. Zijn doel als burgemeester was om de regering democratischer te maken.” In 2008 verkreeg López de derde plek in de verkiezingen van ‘World Mayor’, voor de beste burgemeesters ter wereld en ook Transparency International erkende zijn democratisch leiderschap. In 2009 richtte López Voluntad Popular op, zijn eigen sociaaldemocratische partij en beweging. Toen hij zich opnieuw kandidaat wilde stellen voor het burgemeesterschap werd hem dit door de overheid verboden. Daarop besloot López zijn zaak naar het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens in Costa Rica te brengen. Hij won de zaak tegen de Venezolaanse staat, maar de overheid accepteerde het besluit niet. In 2012 besloot Chávez dat Venezuela de autoriteit van het mensenrechtenhof niet meer zou erkennen. López werd verboden tot 2014 een politiek ambt te bekleden.

López liet het er niet bij zitten, en riep de Venezolanen op zich te verzetten tegen het regime van Maduro. Daarop vaardigde de staat in 2014 een arrestatiebevel tegen hem uit en werd hij tijdens een grote protestactie gevangengenomen. Gil: “Hij werd vastgezet op grond van zijn toespraken, die volgens de overheid zouden aanzetten tot geweld. Zijn woorden deden iets met de menigte. Toch riep hij nooit op tot geweld. In tegendeel, hij sprak altijd over vrede en haalde zijn inspiratie uit de vredesbewegingen van Gandhi en Martin Luther King. Zijn arrestatie was dus duidelijk een schending van de vrijheid van meningsuiting.” López mocht geen getuigen aandragen voor zijn zaak en werd een gevangenisstraf opgelegd van dertien jaar en negen maanden.

Huisarrest

Afgelopen zomer werd López plotseling naar huis gestuurd. Hij had toen bijna vier jaar in de gevangenis doorgebracht. Zijn vader vermoedt dat dit te maken heeft met de grote internationale aandacht voor zijn zaak: “Leopoldo’s vrouw Lilian Tintori is getransformeerd tot een mensenrechtenactivist en reisde in die hoedanigheid vaak af naar het buitenland. Haar paspoort hebben ze nu ook afgepakt.” Dat Gil zijn zoon en zijn gezin al jaren niet meer gezien heeft doet hem zichtbaar veel verdriet. Hij heeft via Skype contact met López. Verder mag zijn zoon nauwelijks bezoek ontvangen. “Mijn twee dochters en mijn vrouw mogen af en toe langskomen, al is mijn vrouw wegens gezondheidsredenen nu bij mij in Europa. Mijn dochters hebben ‘Acción de la Libertad’ opgericht, een NGO die opkomt voor de rechten van vrouwelijke gevangen in Venezuela. De vrouwelijke gedetineerden worden namelijk vreselijke dingen aangedaan.” Foro Penal, een lokale mensenrechtenorganisatie, geeft aan dat er momenteel 234 politieke gevangen in Venezuela zijn. Volgens de website van Acción de la Libertad zijn daarvan achttien vrouwelijk. In totaal staan negentig personen net als López onder huisarrest. Afgelopen december bevrijdde president Maduro, in aanloop naar vredesonderhandelingen in de Dominicaanse Republiek, 36 politieke gevangenen. De onderhandelingen liepen nog op niks uit.

In maart dit jaar verscheen er een indrukwekkend interview met Leopoldo López in de New York Times. Een journalist was erin geslaagd maandenlang contact met hem te onderhouden. Gil wil niet vertellen hoe. “Op de dag dat het artikel online kwam, vielen tientallen agenten zijn huis binnen. Ze bezetten de woning urenlang, maar deden niks. We denken dat ze wachtten op een bevel van bovenaf. Uiteindelijk vertrokken ze weer, vermoedelijk vanwege de druk van de internationale gemeenschap.”

Venezuela in de internationale kijker

In 2017 won de voltallige Venezolaanse democratische oppositie de Europese Sacharovprijs voor de vrijheid van denken. De prijs wordt elk jaar door het Europees Parlement uitgereikt aan een persoon of groep die zich actief inzet voor mensenrechten. Gil bezocht eind vorig jaar het Europees Parlement om de prijs namens zijn zoon in ontvangst te nemen. De EU heeft al een wapenembargo tegen Venezuela ingesteld, en er wordt gepraat over een olie-embargo. Mexico is hier  tegen, gezien een dergelijke maatregel vooral de Venezolaanse burger hard zou raken. De VS heeft haar banken al verboden zaken te doen met Venezuela en staatsoliebedrijf Petroleos de Venezuela. Ook hebben de VS en Canada tientallen hooggeplaatste Venezolanen sancties opgelegd. Volgens de website Venezuelanalysis leiden deze strafmaatregelen van de VS ook tot tekorten aan medicijnen als antimalariamiddelen en insuline en wordt daarmee juist de bevolking hard geraakt. Wat vindt Gil van de internationale bemoeienis tegenover Venezuela? “Sancties kunnen een krachtig middel zijn. Momenteel is de EU nog te voorzichtig door nog maar zeven Venezolanen te bestraffen. Maduro zelf is niet gestraft, en dat vind ik onbegrijpelijk. De internationale gemeenschap moet de Venezolaanse regering onder druk blijven zetten.”

Op 20 mei aanstaande zijn er wederom presidentiële verkiezingen in Venezuela. Vijf kandidaten nemen hieraan deel: Reinaldo Quijada, Henri Falcón, Javier Bertucci, Alejandro Ratti en Nicolás Maduro. Volgens voorgenoemde enquête zou 62 procent van de respondenten naar de stembus  gaan en zou ex-chavista Falcón de meeste stemmen krijgen. De oppositie heeft al aangegeven Maduro niet als leider te erkennen in het geval hij herkozen wordt. De EU heeft gezegd de aanstaande verkiezingen nauwlettend in de gaten te houden en in het geval van een twijfelachtige uitslag verdere sancties op te leggen. Denkt Gil binnen vijf, tien jaar terug te kunnen naar zijn land? “Ja, ik heb er vertrouwen in dat we binnen vijf jaar aan een nieuw Venezuela kunnen werken. Mijn zoon zal daar zeker een rol in hebben.”

WOMEN OF THE VENEZUELAN CHAOS – TRAILER from CAT&Docs on Vimeo.