Evo’s Pachamama

Salar de Uyuni

Toen Evo Morales in 2006 president van Bolivia werd, lagen de verwachtingen hoog; dit zou een nieuwe periode betekenen voor het land. Eén waarin de regering zorg zou dragen voor de inheemse bevolking en de natuur. Pachamama, Moeder Aarde, moest volgens Morales gerespecteerd worden. Door hem werd toegang tot water internationaal als mensenrecht vastgelegd en werd 22 april de Dag van Moeder Aarde. Morales is voorstander van het vaststellen van ‘ecocide’ als misdaad tegen de mensheid, maar in de praktijk is zijn regering een stuk minder ecologisch verantwoord dan verwacht.

Beschermd natuurgebied

Ondanks zijn imago en het groene discours dat hij bezigt, lijkt Morales in de praktijk weinig respect te hebben voor de natuur in eigen land. Een voorbeeld daarvan is het omstreden plan om een asfaltweg aan te leggen die de twee provincies Beni en Cochabamba zal verbinden. Voor de aanleg zou de weg echter dwars door nationaal park TIPNIS lopen. TIPNIS is een beschermd nationaal park, niet alleen vanwege de natuur maar ook vanwege de inheemse bewoners van het gebied. De regering erkent dat de geplande ligging van de weg verre van ideaal is, maar benadrukt ook dat bijvoorbeeld gezondheidszorg op dit moment moeilijk bereikbaar is voor de bewoners van het natuurgebied. Een doorgaande weg als deze zou dat volgens de regering kunnen verhelpen. Het plan zou aanvankelijk al in 2011 uitgevoerd worden, maar na een protestmars van twee maanden waarbij bewoners van het gebied te voet naar La Paz trokken en politie en traangas weerstonden, werd het plan afgeblazen. Het park werd zelfs immuun verklaard, het zou nooit aangeraakt worden.

Dus toen het plan in 2017 verrassend genoeg weer op tafel kwam, waren de meningen wederom sterk verdeeld. Het verlangen naar vooruitgang was en is groot, maar de vraag blijft of deze snelweg daar werkelijk voor zal dienen. De berichtgeving erover is onduidelijk. De regering claimt dat de lokale bewoners hier zelf om gevraagd hebben, terwijl aan de andere kant verhalen de ronde doen over fraude tijdens de stemming die onder de bevolking van het park is gehouden. Weer anderen claimen dat de bewoners zijn omgekocht met televisies en mobiele telefoons. Ooggetuigen melden intussen dat de weg die aangelegd wordt, helemaal niet dichtbij de dorpjes komt te liggen, en dus nauwelijks vooruitgang biedt. Wat de weg waarschijnlijk wél zal bieden is een verbinding tussen TIPNIS en de Chapare-regio, het epicentrum van de nationale cocahandel en de regio waar Morales vandaan komt. Nu de weg grotendeels is aangelegd, gaan er veel verhalen rond dat de eerste bossen gekapt zijn en een begin is gemaakt met de aanleg van cocaplantages. Straks kunnen cocaplantages en drugslaboratoria makkelijk verbonden worden met de asfaltweg.

Reuzenvarens

Vermoedens dat de cocahandel iets te maken heeft met plannen van de regering doemen wel vaker op. In het nationale park Amboró bijvoorbeeld, groeien reuzenvarens in een oerbos. Er zijn weinig oerbossen in de wereld en reuzenvarens groeien maar op een paar plekken, waar luchtvochtigheid, hoogte en wind precies goed zijn. De varens zijn een toeristische attractie en middels een wandeling van een paar uur door een Lord of the Rings-landschap krijgen bezoekers de kans om deze pure natuur te ervaren. Sinds kort blijkt de overheid plannen te hebben opgevat om dit bos te kappen en duiken er ineens eigendomspapieren op van mensen die beweren het land in de jaren zeventig gekocht te hebben. Ook hier wordt door sommige mensen beweerd dat het doel van de kap is om er coca te verbouwen. Vooralsnog wordt door de bevolking van het naastgelegen dorp Samaipata hevig geprotesteerd tegen de plannen. De toeristenstroom, de belangrijkste inkomstenbron van deze mensen, hangt er namelijk vanaf.

Water

Bolivia ondervindt net als veel andere landen problemen door klimaatverandering. Zo is sinds anderhalf jaar het tweede grootste meer van Bolivia, Poopó, opgedroogd. Een van de oorzaken daarvan is klimaatverandering maar een andere grote factor is mijnbouw. Die kost namelijk gigantisch veel water en heeft grote gevolgen voor delen van Bolivia waar men in droge tijden afhankelijk is van smeltwater van gletsjers. Sinds 2015 hebben verschillende steden en gebieden in het land last van aanhoudende droogte, mede veroorzaakt door de mijnbouw. Inwoners moeten leven op waterrantsoen en staan in lange rijen voor water terwijl de mijnbouw onverminderd en zonder restricties doorgaat. In het geval van Poopó hebben verschillende organisaties deze en voorgaande regeringen al eerder gewaarschuwd over de toekomst van het meer, maar daar is nooit naar geluisterd. Mijnbouw heeft in Bolivia een lange geschiedenis. Ooit vormde Potosí de hoofdstad van de wereld, met zijn bergen zilver die de Spanjaarden roofden. En al heeft Bolivia nu een president die in woord voor de natuur wil zorgen – in de praktijk doet hij er weinig aan om de mijnbouw in te perken.

Evo Morales

China

In de mijnbouw zijn vooral Chinese bedrijven actief, die over het algemeen vrij spel krijgen om zonder restricties aan het werk te gaan. China neemt het niet zo nauw met nationale regels en wetten en er lijkt gesjoemeld te worden met het informeren en om toestemming vragen van lokale gemeenschappen. Een van de regels in Bolivia is namelijk dat lokale gemeenschappen akkoord moeten gaan met nieuwe mijnbouwprojecten. Maar in verschillende gebieden in Oruro zijn voorbeelden van projecten waar Chinese bedrijven allang begonnen waren met werkzaamheden zonder akkoord van de bevolking. In andere gevallen deden Chinese bedrijven nauwelijks de moeite om gemeenschappen in te lichten of dwong men goedkeuring af. En mijnbouw is niet het enige waar de Chinezen interesse in hebben getoond. Bolivia heeft een van de grootste zoutvlaktes ter wereld, dat bovendien vol lithium zit. Lithium wordt wel het ‘witte goud’ of ‘nieuwe zilver’ genoemd. Bolivia zelf heeft alleen niet de technologie om lithium uit de grond te halen en te bewerken. China zal het eerste land zijn dat toegang krijgt om op dit gebied met Bolivia samen te werken.

Niemand zal ontkennen dat vooruitgang en ontwikkeling belangrijk, zelfs cruciaal zijn voor Bolivia. De economische stabiliteit van het Andesland valt op in een regio van wankelende economische structuren. Politici die niet doen wat ze beloofd hebben, zijn bovendien geen nieuw fenomeen. Morales is dan ook geen uitzondering, maar met dit beleid tilt Morales’ regering politieke schizofrenie naar een hoger niveau. Internationaal heeft de regering de mond vol over het belang van Pachamama, maar in eigen land is daar weinig van te zien. Volgend jaar zijn er verkiezingen in Bolivia. Hoewel de grondwet het niet toestaat en de meerderheid het niet wil, zal Morales zich hoogstwaarschijnlijk opnieuw verkiesbaar stellen. Dat zal voorlopig weinig goeds voor Pachamama betekenen. 

Adinde Schoorl woont al een aantal jaar in Montero, Bolivia. Zie ook haar website: www.ataleofdreams.nl  of ga naar www.facebook.com/ataleofdreams.