Latijns-Amerika en het WK: verrassingen, passie voor het spel en de realiteit naast het veld

Centenario Stadium in Montevideo. Uruguay won het allereerste WK ooit - Foto: Javier Perugachi

En ik blijf zitten met deze onvermijdelijke melancholie die we allemaal voelen na de liefde en op het einde van een voetbalmatch. (Eduardo Galeano)

Peru en Panama vieren alsof ze het WK winnen

Na zesendertig jaar niet te hebben deelgenomen aan het Wereldkampioenschap voetbal waren de Peruanen extatisch hun nationale voetbalelftal naar Rusland te kunnen sturen.

Een klein cultureel misverstand gooide weliswaar even roet in het eten. Bij een antidopingcontrole in de voorronde testte de Peruaanse sterspeler Paolo Guerrero positief voor cocaïnederivaten in zijn bloed. Volgens Guerrero kreeg hij in het hotel waar het elftal verbleef cocathee. Twee weken voor het startschot van het WK gaf de FIFA Guerrero dan toch groen licht en was het geloof in het Peruaanse elftal hersteld.

Peruaanse supporters verkochten auto’s en gaven hun job op om met trots hun team te zien verliezen. Na de 1-0 nederlagen tegen Denemarken en Frankrijk won het Peruaanse team met 2-0 van Australië. Een land was zelden zo blij bij het verlaten van het WK na de eerste ronde. Supporters ter plaatse, Peruanen in heel de wereld op sociale media en de nationale media drukten hun trots voor de voetbalspelers uit. De pisco sour was halfvol. 

Zo ook bij Panama waar de drie verloren matchen de vreugde voor hun allereerste deelname aan een WK niet stuk kreeg. Na een 3-0 verlies tegen België, vulde Panama de zes goals van Engeland aan met hun allereerste goal op een WK. Het was de voet van de 37-jarige Felipe Baloy, de ‘eeuwige kapitein’ genoemd, die de langverwachte extatische goal bracht. De Panamezen verloren hun laatste match tegen Tunesië met 2-1. De laatste goal was te danken aan een thuisgoal van Tunesië. Panama feestte alsof ze het WK gewonnen hadden.

Voludos en Diego Maradonna

Argentijnen waren minder blij met hun nationale voetbalteam. “Het zijn voludos”, vertelt een Argentijnse vriendin na hun eerste match en gelijkstand tegen IJsland. “Ze verdienen miljoenen, en dan spelen ze zo!” Online Argentinië deelt het gevoel van de Argentijnse. Na het gelijkspel tegen IJsland en de 3-0 nederlaag tegen Kroatië staan WhatsAppgroepen en sociale media vol met memes, humoristische, vaak kritische collages van beeld en tekst over de teleurstellende voetbalactualiteit.

“Bolivia krijgt toegang tot zee” (Argentina: Zee van tranen)

De Argentijnse, die in België woont, zit bij de laatste wedstrijd van de eerste ronde weer trouw met de Argentijnse vlag voor de buis. Toch vindt ze ook na de winst van 2-1 tegen Nigeria: “We verdienen het niet te winnen.” Een nieuwe mano de dios van Marcos Rojo bij de match tegen Nigeria maakte de eerste ronde Argentijns compleet.

Het WK 2018 wordt met de vroegtijdige exit van voetballanden Argentinië en Duitsland en winst van Rusland al door verschillende commentatoren als het WK van de underdogs gezien. België kwam met de ondermaatse prestaties van enkele topteams dan ook in een moeilijke Latijns-Amerikaanse groep terecht.

Meer nog dan over de slechte prestatie van de Argentijnse spelers had de wereldpers het over Diego Maradonna. De Argentijnse ex-voetballer trok (al dan niet) onder invloed de aandacht van het veld naar zich toe en moest met assistentie van de tribune verwijderd worden.

Standbeeld van voetballegende Diego Maradonna met Gardel in La Boca, Buenos Aires – Foto: Javier Perugachi

Argentinië verloor de achtste finale tegen Frankrijk. De grootste kritiek ging naar de trainer en het gebrek van samenspel binnen het Argentijnse team.

Messi kondigde al eens eerder zijn vertrek uit het Argentijnse nationale team aan. Volgens ons waren de tonnen kritiek toen al niet eerlijk. Als je Messi’s verhaal bekijkt, zien wij in zijn stille verschijning geen uit de lucht gevallen voetbalspeler.

Ciao Costa Rica

Costa Rica kwam met grote verwachting naar het WK. Het Centraal-Amerikaanse land schopte het vier jaar geleden tot de kwartfinales. Dit jaar moest Costa Rica het tornooi verlaten met slechts één punt (1-0 verlies van Servië, 2-0 verlies van Brazilië en een 2-2 gelijkspel tegen Zwitserland).

‘Koreaan, Koreaan, vriend, nu ben je Mexicaan’

Mexico verraste en versloeg in zijn eerste wedstrijd huidig wereldkampioen Duitsland. De vreugde was aanstekelijk. Volgens het medium Remezcla toonde een studie van AirBnB dat Mexicanen in juni en juli het meest vertegenwoordigde Latijns-Amerikaanse land in Rusland zijn, gewapend met vlag en sombrero. 

Er ontstond wel polemiek over de niet te onderdrukken nood van Mexicaanse supporters om ‘puto’ te roepen. Volgens sommigen is dit een culturele uitdrukking en is het niet beledigend bedoeld. Wanneer de Mexicaanse Voetbalfederatie na de wedstrijd tegen Duitsland een boete opgelegd krijgt van de FIFA voor homofoob geroep, riepen de federatie en spelers hun supporters op het puto-roepen stop te zetten. Dan maar Cielito Lindo zingen. Mexico presente. 

Mexico vervolgt zijn zegentocht met een 2-1 winst tegen Zuid-Korea, maar dan wordt het spannend. Mexico verliest met 3-0 van Zweden. Omdat Zuid-Korea in een parallelle voetbalmatch van Duitsland wint, komt Mexico toch nog vóór Duitsland op de tweede plek in de groep terecht en mag het door naar de achtste finales. Een Mexicaanse vreugdegolf trok door de Mexicaanse hoofdstad en naar het Koreaanse consulaat. Video’s op internet tonen hoe de Koreaanse consul de lucht ingaat en bij een slok tequila onder luid geroep te horen krijgt: “Koreaan, broeder nu ben je Mexicaan.”

Uruguay is voetbal

Met nipte en spannende overwinningen (1-0 van Egypte, 1-0 van Saudi-Arabië, 3-0 van Rusland en in de achtste finales 2-1 van Portugal) was Uruguay de enige ploeg op het WK die in de eerste ronde geen tegengoals te verwerken kreeg.

Volgens voetbalkenners is dit Uruguay, een op en top voetballand, of in de magische woorden van supporters en spelers: Uruguay nomá. Uruguay werd in 1930 tijdens het allereerste Wereldkampioenschap voetbal in eigen land kampioen.

Brazilië terug naar het jogo bonito

Brazilië neemt dit jaar – nadat ze vier jaar geleden de halve finale met 7-1 verloor van Duitsland – deel met een nieuwe ploeg spelers. Los van het val-spel van Neymar is dit team met een eerste ronde gelijkspel 1-1 tegen Zwitserland en 2-0 tegen Costa Rica en Servië goed op weg om het tot wereldkampioen te schoppen.

‘Jouw publicatie heeft Neymar verwond’

Brazilië is het land met de meeste wereldtitels op zijn naam, vijf in totaal. 

En het mooiste van alles: het jogo bonito (‘mooi spel’) is terug. Jogo bonito is de speelstijl van de gouden jaren van het Braziliaanse voetbal, een ‘sympathieke stijl’ van historische spelers als Pelé, Zico, Ronaldo en Ronaldinho. Het gaat om speels voetbal, trucjes en spectaculair balspel, als het ware met samba op de achtergrond. De laatste keer dat we nog van deze spelstijl konden genieten was in 2002.

Spannend Colombia

Colombia hield de spanning erin. Het WK begon voor het Zuid-Amerikaanse land met een 2-1 verlies tegen Japan en een rode kaart voor Carlos Sánchez. Het land stond op de afgrond van eliminatie na een 3-0 nederlaag tegen Polen om in de laatste match met 1-0 te winnen van Senegal. Een gelijkspel zou genoeg geweest zijn voor beide teams om naar de achtste finale te gaan. Maar Colombia zette een dribbeltje bij en won met 1-0 van Senegal dat samen met de rest van Afrika in de eerste ronde achterbleef.

In de achtste finale ging Colombia er dan toch uit na een spannende lastminute 1-1 gelijkmaker van Colombia en uiteindelijk penalty’s tegen Engeland.

Ongepaste sociale media memes verwijzen na de exit van Colombia naar de moord op de jonge voetballer Andrés Escobar op 2 juli 1994. De drugswereld had toen veel geld gewed op het WK en de beloftevolle Colombiaanse voetbalspeler Andrés Escobar bekocht het na een eigen goal tegen de VS met zijn leven. 

Sociaal geëngageerde Colombianen die, na presidentsoverwinning van Duque afgelopen maand, bezorgd zijn voor een terugkeer naar een gewelddadig paramilitair verleden, behoeden zich voor een andere dreigende realiteit.

Voetbalfan: ‘Zo erg, de jongens die geëlimineerd zijn.’ – Sociale leider: ‘Ja het zijn er al meer dan 100 dit jaar en 6 alleen al deze week.’

Tijdens Colombia-Engeland worden gemeenschapsleidster Santa Felicinda Santamaría en Luis Barrio vermoord. In 2018 kwamen zo al meer dan honderd sociale leiders op gewelddadige manier om het leven. ‘Zo. Laten we nu verder voetbal kijken’, schrijft een Colombiaans contact sarcastisch op Facebook.

In Argelia wordt het WK niet gespeeld, kopt het internetmedium Colombia Plural nadat in Argelia, Cauca, de ochtend van de voetbalmatch tegen Engeland de lichamen van zeven boeren zijn teruggevonden:

“Het voetbal was niet enkel een artificiële balsem voor een gruwelijke realiteit, maar ook in het nationale team is er de afdruk van sociaal, politiek en staatsgeweld dat actief blijft in een groot deel van het onzichtbaar land.”

Het WK door een feministische bril

Argentijnse feministes hebben hun eigen versie van het Wereldkampioenschap voetbal. Nadat het Argentijnse parlement op 14 juni voor een wetsvoorstel stemde om abortus te legaliseren werd de zogenaamde groene overwinning vergeleken met hun eigen WK. 

Tijdens dit WK zet het online tijdschrift Cosecha Roja de wetgeving van de deelnemende landen in verband met het recht op abortus op een rijtje. 

Uruguay wint beide Wereldkampioenschappen. Een perfecte score in de eerste ronde van het WK en een overwinning op Frankrijk in de achtste finale. Sinds 2012 hebben vrouwen in Uruguay toegang tot abortus in het publieke en private gezondheidssysteem.

Op sociale media van Latijns-Amerikaanse feministes en vrouwenbewegingen doken verontwaardigde video’s op van machistisch gedrag door Latijns-Amerikaanse supporters. Machismo blijkt weliswaar niet uitsluitend iets van latinos. Video’s van supporters over de wereld heen die vrouwelijke reporters lastigvallen doen mee de ronde. 

Uruguay, Brazilië en terug naar de nationale realiteit

Met zweet en tranen is de poule waar ook België in zit Latijns-Amerikaans gekleurd.

In de achtste finale bevonden, afgezien van Colombia, alle Latijns-Amerikaanse ploegen zich aan dezelfde spelershelft. Colombia ligt eruit en een Latijns-Amerikaanse finale is niet meer mogelijk. Nadat een sterker Brazilië Mexico met 2-0 uit het tornooi voetbalde, blijven alleen Uruguay en Brazilië als Latijns-Amerikaanse landen over.

Wat leerden we al uit dit WK? Dat niets vaststaat, ga dus ook gewoon voor jouw persoonlijke doel. Humor en nationale passie maken zelfs bij een (nakende) nederlaag van Latijns-Amerika een prachtig voetbalcontinent.

En na het voetbal komt de nationale realiteit weer op de voorgrond: in Argentinië wordt het wetsvoorstel voor de legalisatie van abortus op 8 augustus besproken in de Senaat. In zowel Colombia als Mexico werd tijdens het afgelopen WK een nieuwe president gekozen. Progressief en vredelievend Colombia houdt zijn hart vast voor de rechtse kandidaat Iván Duque. In Mexico zal de linkse, populistische, nationalistische, democratische en pragmatische genoemde Andrés Manuel López Obrador de veranderingen waar een absolute meerderheid van de Mexicanen voor stemde, waar moeten maken.

De komende vier jaar tot aan het volgende WK zullen het ons vertellen.