‘MARICHIWEU, Venceremos por Siempre’: een Chileens-Belgische Roadmovie in Première

Foto: Victoria Aguirre

Tijdens de stormachtige avond van 5 januari 2012 vond in de Arenbergschouwburg in Antwerpen de multimediale première plaats van MARICHIWEU, Venceremos por Siempre (2012, België, Andrés Lübbert). De intimiteit van de Kleine Zaal bood de grote opkomst de perfecte locatie om mee op reis te gaan met regisseur Andrés Lübbert en (jazz)muzikant Marcelo Moncada. Een tocht doorheen andere winderige streken in het Zuiden van Chili waar de Chileense Belg Marcelo op zoek gaat naar zijn inheemse afkomst en identiteit.

Het persoonlijke verhaal spreekt aan en brengt tegelijkertijd, aan de hand van Marcelo’s ontmoetingen, een breder verhaal over de Mapuche bevolking in Chili. Dankzij de spontane reis en het tegenwoordige karakter in de weergave van de Mapuche inwoners is de documentaire een realistische beschouwing van de wereld die ons allen aangaat. Een welkome ongebonden reflectie tijdens de eerste dagen van het prille nieuwe jaar.

Tijdens de introductie van de documentaire legde Andrés uit dat MAICHIWEU geen onderzoeksfilm is maar een impressie van een reis. De film is ook geen politiek pamflet met moralistische boodschap. Toch zit er meer in de roadmovie dan een persoonlijke mentale en fysieke reis. De tocht van Marcelo en de lokale ontmoetingen vertellen subtiel een actueel verhaal over de opwarming van de aarde, sociaal-ecologische conflicten die in heel Latijns-Amerika sterk toenemen, identiteitsbeleving en migratie, discriminatie, de inheemse strijd en culturele continuïteit. Iedere toeschouwer krijgt de ruimte persoonlijk de rijke inhoud van de film betekenis te geven. Introductiespreker Nelson Castillo situeerde de documentaire, vanuit zijn positie in het Comité Salvador Allende, alvast in de geschiedenis van sociale strijd in Chili en internationale solidariteit.

De voorstelling van de documentaire bood de toeschouwer verschillende manieren van expressie om aansluiting bij te vinden. Zowel de premièreavond (met muziek en debat) als de reis gaan om ontmoetingen waarin verschillende talen en vormen van kunstexpressie elkaar aanvullen. De avond begon met de taal van Marcelo: música maestro! De voertalen van de avond (Spaans en Nederlands) gaven uiting aan de linguïstische identiteitsinscriptie van Marcelo, alsook aan die van de meerderheid van het publiek. De ver-taling ligt bovendien mooi in lijn met de interculturele brug in het gros van de projecten van Andrés; van het productiehuis Cinebelgicano tot vzw. Realidad Latina en het Latijns-Amerikaans Film Festival van Vlaanderen.

De verschillende instrumenten die Marcelo tijdens de introductie met een zeer expressieve lichaamstaal bespeelde, gaven meteen zijn multiculturele achtergrond mee: de door de Belg Adolphe Sax vervaardigde saxofoon, Mapuche-instrumenten en experimentele klanken. Muziek is ook in de documentaire één van Marcelo’s voornaamste communicatiemiddelen. In de verschillende Mapuche gemeenschappen biedt hij zijn muziek als geschenk aan en start zo een (identiteits)gesprek.

De vaste codes van een concert in België (donkere zaal, stilte,…) vinden we niet terug in Marcelo’s optredens in de Chileense regio’s Araucanía en Magallanes. Andere elementen die bijeenkomsten en uitwisseling bevorderen zijn daarentegen wel veelvuldig aanwezig in deze Chileense regio’s: vuur, muziek, tafels, eten,…  De camera kijkt tijdens één van die samenkomsten ook recht in het vuur, net als ieders blik tijdens een gezellig kampvuurgesprek wel eens doet. Zoals je een gesprek niet op voorhand kan plannen is ook Marcelo’s muziek tijdens de bijeenkomsten geïmproviseerd.

De overgang van de donkere zaal in Antwerpen naar het Chili van de documentaire gebeurt zonder stijlbreuk. Marcelo met eenzelfde rode T-shirt, de muziek, de instrumenten en de microfoon komen terug in de documentaire. Zelfs de kleuren vloeien ongemerkt over. De blauwe bovenbelichting voorspelt de meren en sneeuwtoppen uit Zuid-Chili en de groene vloerbelichting ondersteunt het groene landschap. Een reeks filmische elementen versterken deze nabijheid van het publiek in het verhaal. Het kaartje dat de afgelegde weg weergeeft, brengt de toeschouwer verstandelijk naar Chili. De landschapsbeelden en prachtige fotografie begeleiden de toeschouwer zintuiglijk deze omgeving binnen.

De beeldtaal als artistieke expressie van Andrés sluit perfect aan op de muzikale expressie van Marcelo: de Mapuche en Marcelo leggen contact aan de hand van associaties tussen Marcelo’s muziek en de door Andrés vastgelegde fauna en flora, zo belangrijk voor de Mapuche cultuur. Misschien ligt hierin wel de kracht van de samenwerking tussen Andrés en Marcelo, de inhoudelijke brug tussen hun kunstexpressie.

De sfeer en reacties op de documentaire waren lovend en Andrés en Marcelo leken tevreden. Iemand vertelt hoe hij vanuit zijn Latijns-Amerikaan-zijn de documentaire interessant vond omdat ze een ongekende realiteit naar voor brengt. Nog iemand feliciteerde Andrés voor de positieve boodschap. En zoals een goede documentaire past, was er plaats voor vergelijkingen waarin de hedendaagse politiek in België geen unicum was. De film zal eind januari ook in de bezochte gemeenschappen in Chili vertoond worden. Marichiwe, Venceremos por Siempre verfilmt een reis van 10 dagen maar de ontmoetingen, identiteitsbeleving en sociale strijd gaan verder!