Porfirio (Alejandro Landes, 2011): zwijgzaam protest in Colombiaans binnenland

Porfirio Ramírez Aldana woont in een kleine stad aan de rand van de Colombiaanse Amazone en is verlamd als gevolg van een verdwaalde politiekogel. Zijn wereld bestaat uit de kleine kamers van zijn huis en zijn rolstoel. De rechtszaak die hij voert tegen de regering wil maar niet vlotten en hij zint op wraak.

Wat niet gezegd kan worden, moet maar gezongen worden. Al eeuwenlang worden gevoelige onderwerpen die niet hardop uitgesproken worden, wel degelijk van persoon tot persoon overgebracht via liederen. In Colombia is de vallenato hier bij uitstek het genre voor. Liefst ten gehore gebracht door zwijgzame mannen van middelbare leeftijd die met hun teksten rechtstreeks in weten te spelen op de emotie van de luisteraar. Zo ook Porfirio in de gelijknamige film van regisseur Alejandro Landes, die gedurende de hele film minder zegt dan in de korte stukken waarin hij al zingend zijn gebeurtenissen beschrijft.

Regisseur Landes, van huis uit journalist, opgegroeid in Ecuador en geboren uit een Braziliaanse vader en een Colombiaanse moeder, maakte eerder indruk met journalistiek werk en documentairefilms, zoals de in 2007 verschenen Cocalero, over Boliviaans president Evo Morales. Porfirio is zijn debuut in de wereld van fictie, al lopen de lijnen der werkelijkheid dwars door de film heen. Niet alleen is het idee ontstaan door een gebeurtenis die Landes vanuit het nieuws ter ore kwam; ook wordt de belangrijkste personage door de werkelijke Porfirio Ramírez Aldana gespeeld. Deze man, jaren eerder verlamd geraakt door een verdwaalde politiekogel, kaapte in 2005 een vliegtuig richting Bogotá, uit protest en om aandacht te krijgen voor de onrechtvaardigheid die hij al jarenlang te verduren had. Over de werkelijke gebeurtenissen rondom te actie uit 2005, de motieven van de dader en de gevolgen voor hemzelf en zijn zoon, is genoeg geschreven. De film Porfirio richt zich dan ook niet daarop, maar volgt met minimalistische blik de dagelijkse beslommeringen van een man, verlamd en aan zijn lot overgelaten, zijn dagen slijtend met het verkopen van belminuten, het doen van lichamelijke oefeningen en zo af en toe troost vindend in de kortstondige maar niettemin liefdevolle seksuele momenten met zijn veel jongere vriendin en buurvrouw.

De film verbeeldt op zulk neutrale en haast serene wijze het leven van de man, dat af en toe de frustratie van de gevangenschap in een werkloos lichaam haast vergeten zou worden. Misschien ook door Porfirio zelf. Maar net op zo’n moment gebeurt er weer iets dat hem woedend en wanhopig maakt om zijn fysieke beperking en het onrecht dat daaraan kleeft; en de kijker met de neus op de feiten drukt. Even tragikomisch als vele momenten zijn, zo regelrecht somber zijn anderen. Ook de latent aanwezige sfeer verraadt niet veel goeds. De herhaling van handelingen toont de verveling waartoe Porfirio veroordeeld is. De volstrekt ongeïnteresseerde instanties tonen de onmacht en onwil van autoriteiten in Colombia. Ook de argeloosheid waarmee Porfirio’s zoon optreedt laat zien hoe een gebrek aan privacy en persoonlijke ruimte geuit worden.

Regisseur Landes heeft een mooie oplossing gevonden voor de op de loer liggende onbevredigende gevoelens tijdens het kijken van de film. Net wanneer het te erg lijkt te worden, laat hij Porfirio zingend afsluiten, nog eenmaal met hart en ziel zijn verhaal doen.