Wat zal de tweede ronde brengen in de Argentijnse verkiezingen?

Javier Milei.

Op 22 oktober werd de eerste ronde van de Argentijnse verkiezingen gewonnen door de huidige minister van Economie Sergio Massa, van de partij Unión por la Patria. Hij kreeg 37 procent van de stemmen, terwijl de van tevoren als favoriet aangemerkte Javier Milei (La Libertad Avanza) net zo hoog scoorde als tijdens de voorverkiezingen, 30 procent. Patricia Bullrich van de centrumrechtse coalitie Juntos por el Cambio, of JXC, kwam uit op 24 procent en zal dus niet meedingen naar het presidentschap tijdens de tweede ronde, op 19 november. 

Nadat de vorige president van Argentinië, Mauricio Macri (tussen 2015 en 2019) van JXC, had aangegeven zich terug te trekken uit de verkiezingsstrijd, en eerder ook Alberto Fernández én Cristina Fernández de Kirchner hun kandidaturen hadden ingetrokken, bleef een reeks kandidaten zonder presidentiële ervaring over. 

Voor de voorverkiezingen in augustus van dit jaar hadden onder meer Axcel Kicillof, gouverneur van Buenos Aires en Horacio Laretta, burgemeester van Buenos Aires, zich aangediend, net als Daniel Scioli (Frente de Todos), ambassadeur van Argentinië in Brazilië. Op centrumrechts bleven er twee belangrijke kandidaten over: de voormalige minister van Veiligheid, Patricia Bullrich, en de Peronist Sergio Massa, minister van Economie. Tot slot was er de meest opvallende kandidaat deze verkiezingen: de zelfverklaarde libertijn Javier Milei, een outsider op de extreem rechtse flank, met zijn beweging Libertad Avanza. 

Na deze voorverkiezingen, ook wel Las Paso genoemd, bleven er drie kandidaten over: Massa, Bullrich en Milei. Alle drie haalden binnen hun eigen partij dertig procent van de stemmen. Dat Patricia Bullrich de voorverkiezing won bij Juntos por el Cambio was een grote verrassing. De meer gematigde Laretta haalde het niet, wat liet zien hoe er binnen de partij verder naar rechts is opgeschoven. Bullrich zelf is de afgelopen jaren met een flinke ruk naar rechts bezig, wat duidelijk maakte dat er een vacuüm ontstond in het centrum. Daar kon Sergio Massa zich comfortabel in nestelen. 

Torenhoge inflatie 

Massa kreeg dit voor elkaar door geld van het IMF te gebruiken om in verschillende sectoren van de samenleving de inflatie te compenseren. In één jaar tijd steeg de inflatie met 140 procent, en na Las Paso nog eens met 30 procent, waardoor er acute nood ontstond onder de bevolking. Door het beleid van Massa – en een lening gebaseerd op de borgstelling van China en Qatar – kon hij weer op vertrouwen rekenen van veel Argentijnen. 

Milei vormt intussen een eenmanspartij, zonder veel financiële slagkracht. Samen strijden Massa en Milei om de stem van de armen in Argentinië, Bullrich moest het vooral hebben van de stem van de hogere middenklasse en de rijken. Beide overgebleven kandidaten zullen voor de tweede ronde dus moeten proberen ook de stem van de rijken te bemachtigen.

Javier Milei profiteerde van een verdeeld Kirchnerisme en een in chaos verkerende JXC en won de tussentijdse verkiezingspolls met 30 procent van de stemmen, veruit de hoogste score. Milei is een charismatische figuur, die zich kleedt als een rocker uit de jaren zeventig (en ook daadwerkelijk een verleden als muzikant heeft). Net als evenknieën Trump en Bolsonaro valt hij voortdurend journalisten en collega-politici aan. Milei is van huis uit econoom en zegt een plan klaar te hebben om Argentinië uit de miserie te halen. Oud-president Macri slaagde daar niet in door enorme leningen af te sluiten en het Kirchnerisme veroorzaakte in een jaar tijd een inflatie van 144 procent.

Argentinië is een land met voortdurende inflatie, al kent het wel een basisaanbod van gratis toegankelijke gezondheidszorg en onderwijs. Voor wie tot de maar liefst 40 procent van de bevolking behoort die in armoede leeft, is dat niet voldoende. Wel staan de Argentijnen bekend om het betalen van hun belastingen: 30 procent van de staatskas komt uit belastingen. 

Wat wil Milei? 

Milei is meer een Bolsonaro dan een Trump, en nog meer overeenkomsten heeft hij met José Antonio Kast, de extreemrechtse presidentskandidaat die het in Chili tegen huidig president Boric opnam. Daarmee wordt hij de zoveelste VOX-adept in Latijns-Amerika – in die extreemrechtse partij uit Spanje kun je de vonk vinden voor de hernieuwde opkomst van extreemrechts in Latijns-Amerika. 

Het politieke programma van Milei heeft een aantal speerpunten. Om de economie uit het slop te krijgen wil hij de peso koppelen aan de dollar, de centrale bank verwijderen uit het economische systeem en het aantal ambtenaren (erg hoog in Argentinië) sterk verlagen. Ook wil hij de export -en import belasting afschaffen, de budgetten voor gezondheidszorg sterk verlagen, besparen op de pensioenen en privatiseringen doorvoeren. Behalve op economisch vlak heeft hij ook radicale plannen op andere gebieden: zo wil hij het recht op abortus afschaffen, integrale seksuele opvoeding afschaffen en de toegang tot wapens uitbreiden, de doctrine van nationale veiligheid invoeren en het recht op territoriale soevereiniteit invoeren.

Milei is een zelfverklaard libertijn, wiens dicipelen hard ageren tegen links. Onder het uiterlijk van een rocker schuilt een bikkelharde conservatief die weinig respect toont voor dialoog en staatsterrorisme wil invoeren. Hij staat als Argentijnse politicus het dichtst bij de herinvoering van een militaire dictatuur. 

Waarom zijn zijn plannen zo gevaarlijk? Met een koppeling van de peso aan de dollar zou het kunnen dat de Argentijnse inkomens verdampen, mensen zullen moeten werken tegen honderd dollar per maand. En dat terwijl de inflatie sinds 2002 al 350 procent bedraagt. De reden dat Milei zoveel stemmen trekt is dat hij nog nauwelijks een voorgeschiedenis heeft als politicus; er kleven nog geen schandalen aan hem. Macri leende en leende maar bij het IMF en zadelde opvolger Frente de Todos van Cristina de Kirchner op met inflatie. Deze partij gaf daarom zelf aan niet meer aan de macht te willen komen na de volgende verkiezingen omdat zij de schuld krijgt van de huidige inflatie, die veeleer komt door de miljardenlening bij het IMF van Macri. Het is duidelijk dat met een verder stijgende inflatie de partij die aan de macht komt het zwaar zal krijgen.

Het is niet duidelijk wiens belangen Milei verdedigt, maar hij stond lang geleden al met de zoon van Bolsonaro en Kast op de foto, twee politici met een fascistische achterhoede. 

Volgens de internationale pers ziet het er niet goed uit voor Argentinië, iemand als Milei houdt een serieus risico in voor de economie. Bovendien blijft Milei een eenmansverhaal. Voor een land als Argentinië, waar 19 procent van de beroepsbevolking ambtenaar is, en 30 procent van de staatsinkomsten uit belastingen komen, kan dit fataal zijn. 

Daartegenover staat het establishment in de vorm van Sergio Massa, die regeert en nu ook weer kapitaal achter zich heeft. De laatste weken werd duidelijk dat het IMF de kant van Massa kiest. Massa kan ook geld van China en Qatar aanboren, plus heeft hij brede lagen van de overheid en bedrijfsleven achter zich.

De stem van de vrouw wordt bepalend

Mocht Milei aan de macht komen dan betekent dat een sprong in het onbekende. De vraag is of de Argentijnen kwaad genoeg zijn dat ze dit risico zouden nemen. Het is ongezien dat de Argentijnen zo’n extreme stem willen geven voor verandering. Veel jongeren voelen zich verloren tussen de extremen, en opvallend veel eerder linkse jongeren maken nu deel uit van de Avanza la Libertad-beweging van Milei.

Het zou niet de eerste keer zijn dat een president een ander beleid voert dan hoe hij het heeft voorgesteld in de verkiezingscampagne. President van Argentinië Carlos Meném (1989 tot 1999) leek een brave peronist, maar werd veel extremer in zijn officiële beleid. Milei staat voor een totale ommekeer van de politiek in Argentinië, alles moet anders wat hem betreft. Milei wil een nieuw plan om de problemen met de inflatie en de staatsschuld aan te pakken. Het is nog totaal niet duidelijk of zijn plannen realiseerbaar zijn.

Milei wil de helft van de ministeries afschaffen; een daarvan is het ministerie van de Vrouw, Gender en Diversiteit. Vrouwen hebben een zeer actieve rol gespeeld in de Argentijnse politiek van de laatste jaren. Maar Milei heeft geen enkel oog voor ze. Hij overweegt een ministerie van de Man op te richten en wil het recht op abortus afschaffen.

Het zou kunnen betekenen dat vrouwen die tijdens Las Paso niet hebben gestemd en straks wel naar de stembus gaan, eerder voor Massa zullen kiezen. Toch weten we niet wat Milei nog allemaal uit zijn hoed zal toveren om stemmen te trekken. Het wordt hoe dan ook een spannende tweede ronde.