Yasuni is niet meer

Het vooruitstrevende Yasuniproject heeft donderdag 15 augustus 2013 in Ecuador het leven gelaten. En zo ook één van de meest biodiverse stukken Amazonewoud op onze planeet. De internationale gemeenschap zou Ecuador compenseren voor het onder de grond houden van olievoorraden in het zogenaamde Ishpingo-Tambococha-Tiputini (ITT) veld in het natuurpark Yasuni. Maar er vloeit te weinig geld het internationaal fonds binnen. Reden genoeg voor Rafael Correa om als President van Ecuador het zwarte goud te laten vloeien; over natuur, verschillende Amazonevolkeren, hun cultuur en levensonderhoud, en een hoopvol economisch alternatief heen.

Een vooruitstrevende geboorte

Het Yasuni-fonds, beheerd door de VN, zag het leven in 2007. Begin vorig jaar voorzag de Waalse regering nog 2 miljoen dollar voor het fonds. Het zuiden van het kleine België was zo de grootste geldschieter in het redden van het Yasuni-park. Vlaanderen gaf niets. Andere grote geldschieters waren Europese landen, milieugroeperingen en Hollywoodsterren zoals Leonardo Di Caprio.

De Ecuadoraanse regering hoopte 2,7 miljard te verzamelen van de internationale gemeenschap. Ongeveer de helft van de waarde van de olie die onder de grond zou blijven. Ondertussen zat er dit jaar nog maar 9,75 miljoen euro in het potje en was er wel 225 miljoen euro beloofd.

Vingertje wijzen over een aangekondigde dood

Donderdagavond 15 augustus gaf het Ecuadoraanse parlement toestemming olie te ontginnen in het iconische ITT-veld in het nationale Yasuni-park. Correa uitte in een televisietoespraak zijn misnoegen over de “grote hypocrisie” van de landen die de grootste hoeveelheid broeikasgassen produceren. Volgens Correa zocht Ecuador geen liefdadigheid, maar medeverantwoordelijkheid. Correa: “El mundo nos ha fallado.” (De wereld heeft ons in de steek gelaten.)

Het is al langer een prangende vraag binnen het hulpparadigma van de Internationale ontwikkelingssamenwerking: Zouden de westerse vervuilende landen niet moeten opdraaien voor de klimaatproblemen waarmee vooral het zuiden te kampen heeft? Eén van de voornaamste redenen die her en der worden aangebracht voor het gebrek aan fondsen voor het Yasuni-experiment is de economische crisis. Maar ook de Ecuadoraanse regering zou zich niet ondubbelzinnig achter het project hebben, geschaard wat weinig vertrouwen creëerde.

Miguel Molina Díaz wijst in een opiniestuk in de Ecuadoraanse krant La República ijzerscherp met de vinger naar Presidente Rafael Correa zelf:  “Pero pasarás a la historia como el presidente que condenó al último rincón de selva amazónica limpio y puro que nos quedaba a los ecuatorianos.” (Maar je zal in de geschiedenis gekend zijn als de president die de laatste uithoek zuiver en puur Amazonewoud die de Ecuadoranen overbleef verdoemd heeft.) Correa wordt op één hoopje gegooid met Stalin en Lenin, die in de beschreven scene als grootvaders hun kleinkinderen over hun heldendaden vertellen in een stuk vervalste familiegeschiedschrijving.

Volgens het collectief geheugen van een groep kritische Ecuadoranen gaat het verhaaltje anders. Het beëindigen van een beloftevol project dat oorspronkelijk uit het middenveld groeide en van bij de aanvang een utopische verkiezingsstunt was van Rafael Correa.

Volgens Ecuadoraanse tegenstanders kent Yasuni zijn einde ten gevolge van de af te lossen hoge schulden die Correa tijdens zijn 3 termijnen als president het land op de hals heeft gehaald. Wel te vermelden: sinds Correa voorziet de regering in gratis onderwijs en gezondheidszorg. Correa is bijgevolg zeer populair bij de meerderheid van de bevolking met een laag inkomen. Tegenstanders vinden Correa’s politiek ineffectief en verwijten de president een overdadige som geld aan promotie van zijn regering te hebben uitgegeven.

Facebookprofielen van mensen in en voor Ecuador kleurden de dagen rond de beslissing overal groen: “Blijf af Yasuni.” Een ander getint groen dan de politieke groene kleur van President Rafael Correa’s politieke partij Alianza País. Ook zijn er de afgelopen twee weken op verschillende plaatsen in het land betogingen georganiseerd.

Economisch pragmatisme of een wolf in een groen jasje?

Sinds 2008 is Moeder Aarde opgenomen in de nieuwe Ecuadoraanse grondwet. Toch komt één derde van de inkomsten van de Ecuadoraanse regering uit olieontgining. Correa kreeg al vaker milieuorganisaties en inheemse groepen tegen zich. In 2012 was grootschalige mijnbouw één van de grootste conflictpunten tussen de overheid en de grootste inheemse organisatie, de Confederación de Nacionalidades Indígenas de Ecuador (CONAIE).

Volgens Correa zal de 18.293 miljoen dollar aan inkomsten uit olieontgining in het Yasuni-park de miserie, vooral in de Ecuadoraanse Amazone, tegengaan. De drie olievelden in ITT-Yasuni zijn goed voor 20% van Ecuador’s oliereserves.

Correa is een charismatisch figuur en zijn Burgerrevolutie was meer dan welkom na jaren politieke instabiliteit, maar de manier waarop zijn beleid ingaat tegen zijn verkiezingsbeloftes, de criminalisering van het sociaal protest, zijn vijandigheid tegenover de pers en zijn “groene schaapsvacht” wordt, ondanks de overtuigende verkiezingswinst van de president eerder dit jaar, door velen kritisch benaderd. Het groene imago van de president die in een promotiefilm tijdens zijn campagne nog op de fiets door Ecuador dartelde, is niet meer zo geloofwaardig.

Eén van de grote uitdagingen van het continent is een balans te vinden tussen economische groei, behoud van natuur en sociale inclusie. Landen als Peru, Brazilië, Chili en Guatemala vertonen hetzelfde scenario. Dat olie niet de oplossing is tegen armoedebestrijding bewijst Venezuela waar iedereen olie kan kopen, maar voedsel veel moeilijker ligt. Economisch pragmatisme, kortetermijndenken in armoedebestrijding,… De nieuwe economische logica voor de klimaatproblematiek die velen in het Yasuni-project hoopten te vinden lijkt keihard weggeveegd.

Yasuni is terug van het middenveld

Correa heeft in de dagen na de Yasuni-beslissing eer gedaan aan zijn reputatie als heethoofd. De traditionele ruzie tussen de President en de media in het land flakkerde weer op. Correa’s reactie via Twitter op de media die kritisch waren tegenover zijn beslissing was dat we dan ook maar op enkel en alleen digitale kranten moeten overstappen.

Aan een uiteenlopende groep tegenstanders van de Yasuni-beslissing wist Correa te melden dat wie een volksraadpleging wil niet lui moet zijn en de handtekeningen maar moet verzamelen. De volksraadpleging waar Correa in zijn eerste termijn als president zo voor was. Zo gezegd zo gedaan. Met de handtekeningen van 5% van de Ecuadoraanse kiezers, waarvan volgens een opiniepeiling de meerderheid voor het Yasuni-ITT initiatief is, kan een referendum afgedwongen worden over het al dan niet toelaten van oliemaatschapijen in het Yasunipark. Het middenveld neemt Yasuni terug in eigen handen.

Een variëteit aan sociale groepen, jongeren, inheemse bewegingen en milieuactivisten hebben een vraag opgesteld voor het referendum. Ondertussen, wachtend op de goedkeuring van het referendum, protesteert het middenveld. Een bonte verzameling Ecuadoranen houdt protestacties en rouwstoeten in het zwart. Maar ook supporters van de President zijn in een contraire kleurenmars in de groene kleur van hun partij op de been. Als het referendum niets opbrengt is er eerst nog het Ecuadoraanse gerecht, en uiteindelijk het Internationaal Gerechtshof met een aanklacht tegen het schenden van de rechten van “geïsoleerde” volkeren. “Yasuni is niet meer” is nog niet.

Bronnen: Mo.be, De Standaard, Hoy.com.ec, El Universo, El Comercio.pe, BBC Mundo, The New York Times, Reuters, The Guardian