Zee voor Bolivia!

Het is 23 maart en het plein van de school waar ik werk staat vol met leerlingen die heen en weer zwaaien met Boliviaanse vlaggen. Er is een toneelstuk, een rap-opvoering en er worden meerdere liedjes gezongen. Allemaal gaan ze over hetzelfde onderwerp: de dag dat Bolivia haar zee verloor aan Chili. De ceremonie wordt afgesloten met een toespraak van de schooldirectrice waarna iedereen aanwezig op het schoolplein hardop roept “zee voor Bolivia, nu!”.

Het is een belangrijke dag die in het hele land herdacht wordt. In sommige steden worden er parades gehouden, met de marine – die Bolivia nog steeds heeft ook al heeft ze geen zee meer sinds 1884 – in vol ornaat vooraan. Nou is dit uitgebreide vertoon van nationalisme voor een nuchtere Nederlandse als ik moeilijk te begrijpen maar indrukwekkend is het zonder twijfel.

Het verlies van de zee heeft sinds een aantal jaar een interessante draai gekregen. Bolivia is het namelijk niet eens met het verlies van de zee en de zaak wordt nu behandeld door het Internationaal Strafhof in Den Haag. Beide landen hebben hun advocatenteams erheen gestuurd en afgelopen week hun standpunt verdedigd voor de jury van de Verenigde Naties.

Kort samengevat zijn de feiten het volgende: Tussen 1879 en 1883 woede er een oorlog tussen Chili en Bolivia die Bolivia verloor. Uiteindelijk ondertekenden ze in 1904 een verdrag dat bepaalde dat Bolivia een terrein zo groot als Griekenland aan Chili moest afstaan en daarmee ook hun kust. Tegenwoordig mag Bolivia nog wel gebruik maken van de Chileense zee en havens, maar alleen tegen betaling en dat is waar ze nu vanaf willen. Volgens de Boliviaanse regering staat er in het verdrag van 1904 namelijk dat zij gebruik mogen maken van de Chileense zee en dat er niets is afgesproken over een betaling. De Chilenen op hun beurt zeggen dat landen doorlopend door middel van oorlog en verdragen grenzen veranderen en dat er dus geen reden is om daarop terug te komen.

De meningen over de zaak zijn verdeeld in Bolivia. Bijna iedereen is het erover eens dat een soevereine toegang tot de zee een verbetering voor de Boliviaanse economie zou betekenen, maar de meesten zien niet gebeuren dat Chili bereid zal zijn de afspraken te veranderen. De Chileense regering gaf in de media aan dat zij het internationaal recht zullen respecteren maar dat er tegelijkertijd geen reden is tot onderhandelingen met Bolivia. Ze nemen daarmee een verwarrend standpunt in. Want wat als het Internationaal Strafhof bepaalt dat Chili verplicht is tot hernieuwde onderhandelingen met Bolivia?

De zee als politieke agenda

De Boliviaanse krant El Deber vroeg voorbijgangers in de Chileense hoofdstad naar hun mening. Het merendeel van hen zei begrip te hebben voor de Boliviaanse kant van het verhaal, maar ze vinden het vooral hypocriet dat juist deze regering de zaak naar het Internationaal Strafhof heeft gebracht. “Een president die niet eens een referendum in zijn eigen land respecteert wil ons nu dwingen tot het volgen van internationaal recht”, was een veelgehoorde opmerking. (Ondanks een referendum van 2016 waarin de Bolivianen stemden dat zij president Evo Morales niet willen terugzien in de volgende verkiezingen heeft Morales aangegeven dat hij weer zal deelnemen.)

Sommige Bolivianen wantrouwen inderdaad de poging van de regering om haar gelijk te halen in Den Haag. Volgens hen doet de president dit alleen maar voor zijn eigen nationale populariteit en de volgende verkiezingen. Dat wantrouwen wordt vooral gevoed door acties zoals een paar weken geleden een vlag van 200 km lang werd uitgerold van La Paz tot Oruro om zo aandacht voor de zaak te vragen en het wereldrecord ´langste vlag in de wereld´ te halen. De blauwe vlag zou de officiële ´zeevlag´ zijn en men was vooral verbolgen over hoeveel geld dat waarschijnlijk gekost zal hebben. De Guinness World Records organisatie gaf aan dat er geen erkende categorie voor langste vlag van de wereld is.

De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof wordt aan het einde van het jaar verwacht en is bindend. Dat betekent dat beide landen moeten doen wat het hof bepaalt. Morales heeft gezegd dat hij gehoor zal geven aan de uitspraak, maar wat Chili zal doen blijft onduidelijk. De bevolking wacht in spanning af.

Adinde Schoorl woont al een aantal jaar in Montero, Bolivia. Wil je meer van haar lezen, ga dan naar haar eigen website: www.ataleofdreams.nl / www.facebook.com/ataleofdreams.